توسعه
توسعه در لغت به معنای رشد تدریجی در جهت پیشرفتهتر شدن، قدرتمندتر شدن و حتی بزرگتر شدن است.
بروکفلید در تعریف توسعه میگوید: توسعه را باید برحسب پیشرفت به سوی اهداف رفاهی نظیر کاهش فقر، بیکاری و نابرابری تعریف کنیم.
به طور کلی توسعه جریانی است که در خود تجدید سازمان و سمت گیری متفاوت کل نظام اقتصادی اجتماعی را به همراه دارد. توسعه علاوه بر اینکه بهبود میزان تولید و درآمد را دربردارد، شامل دگرگونیهای اساسی در ساختهای نهادی، اجتماعی، اداری و همچنین ایستارها و دیدگاههای عمومی مردم است. توسعه در بسیاری از موارد، حتی عادات و رسوم و عقاید مردم را نیز در بر میگیرد.
مصطفی ازکیا، محقق جامعهشناس، در نتیجه گیری خود از بحث توسعه، آن را به معنای کاهش فقر، بیکاری، نابرابری، صنعتی شدن بیشتر، ارتباطات بهتر، ایجاد نظام اجتماعی مبتنی بر عدالت و افزایش مشارکت مردم در امور سیاسی جاری تعریف میکند.
زنده یاد دکتر حسین عظیمی از مجموع نظرات علمای توسعه، توسعه را به معنای بازسازی جامعه بر اساس اندیشهها و بصیرتهای تازه تعبیر مینماید. این اندیشهها و بصیرتهای تازه در دوران مدرن، شامل سه اندیشه علم باوری، انسان باوری و آینده باوری است. به همین منظور باید برای نیل به توسعه، سه اقدام اساسی درک و هضم اندیشههای جدید، تشریح و تفضیل این اندیشهها و ایجاد نهادهای جدید برای تحقق عملی این اندیشهها صورت پذیرد.
به هر صورت، امروز تلقی ما از این مفهوم فرآیندی همه جانبه است و نه فقط توسعه اقتصادی که معطوف به بهبود تمامی ابعاد زندگی مردم یک جامعه (به عنوان لازم و ملزوم) میباشد. ابعاد مختلف توسعه ملی و پایدار عبارتند از: توسعه اقتصادی، توسعه سیاسی، توسعه فرهنگی و اجتماعی و توسعه امنیتی (دفاعی). مناسب نیست بدون توجه به کلیه ابعاد توسعه صرفاً به یک جنبه اولویت بخشید و دیگر بخشها را در دستور کار آینده قرار داد.
توسعه پایدار
در سال 1980 برای نخستین بار نام توسعه پایدار در گزارش سازمان جهانی حفاظت از منابع طبیعی (IUCN) آمد. این سازمان در گزارش خود با نام استراتژی حفظ منابع طبیعی این واژه را برای توصیف وضعیتی به کار برد که توسعه نه تنها برای طبیعت مضر نیست، بلکه به یاری آن هم میآید.
به طور کل، بهبود مستمر در سطح یک جامعه با رویکردهای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و حفظ محیط زیست را توسعه پایدار مینامند. توسعه پایدار مهمترین مزیت رقابتی کشورها و سازمانها میباشد.
توسعه پایدار به طور رسمیتوسط کمیته جهانی محیط زیست در سال 1986در گزارش (آینده مشترک ما) مطرح شد و در اواسط دهه 1990بدین ترتیب شکل گرفت که رشد اقتصادی و توسعه اجتماعی به گونهای صورت گیرد که سرمایههای زیست محیطی و نیازهای توسعه برای نسل آینده را دچار نقصان نسازد.
بیشتر بخوانید: فناوری و تکنولوژی چگونه بازار شما را متحول میسازد؟
به عبارت دیگر، توسعه پایدار توسعهای است که بتواند نیازهای فعلی سازمان را بدون خدشهدار کردن به تواناییهای نسل آینده در برآورد ساختن نیازهایشان پاسخ گوید.
توسعه پایدار یا Sustainable Development در حقیقت ایجاد تعادل میان توسعه و محیط زیست است.
پایداری میتواند چهار جنبه داشته باشد: پایداری در منابع طبیعی، پایداری سیاسی، پایداری اجتماعی و پایداری اقتصادی و در حقیقت توسعه پایدار تنها بر جنبه زیست محیطی اتفاقی تمرکز ندارد بلکه به جنبههای اجتماعی و اقتصادی آن هم توجه میکند. توسعه پایدار محل تلاقی جامعه، اقتصاد و محیط زیست است. برای مثال، بهرهگیری از انرژیهای تجدید پذیر مانند انرژی خورشیدی از عوامل ایجاد توسعه پایدار میباشد.
بهرهوری
بهرهوری از مفاهیم علم اقتصاد و مدیریت است که چنین تعریف میشود: مقدار کالا و یا خدمات تولید شده در مقایسه با هر واحد از انرژی و یا کار هزینه شده بدون کاهش کیفیت یا به شکل اثربخشی به همراه کارایی. به عبارت دیگر بهرهوری، عبارتست از بدست آوردن حداکثر سود ممکن با بهره گیری و استفاده بهینه از نیروی کار، توان، استعداد و مهارت نیروی انسانی، زمین، ماشین، پول، تجهیزات، زمان، مکان و…به منظور ارتقاء رفاه جامعه. بهرهوری به نسبت کار انجام شده به کاری که باید انجام میشده، اطلاق میشود.
بیشتر بخوانید: کارایی، اثربخشی و بهرهوری چه تفاوتهایی با هم دارند؟
میتوان گفت برای نخستین بار لغت «بهرهوری» توسط فردی به نام «کوئیزنی» در سال ۱۷۷۶ بکار برده شد. بیش از یک قرن بعد یعنی در سال ۱۸۳۳ (میلادی) فردی به اسم لیتر، بهرهوری را «قدرت و توانایی تولید کردن» تعریف کرد. بایستی توجه داشت که واژه بهرهوری با گسترش انقلاب صنعتی و جهت افزایش سودمندی حاصل از نیروی کار، سرمایه و مواردی از این دست گسترش یافت ولی اصطلاح بهرهوری آب در چند ساله اخیر و به دلیل کمبود این ماده ارزشمند گسترش یافته است.
بهرهوری سبز
امروزه عامل اساسی که میتواند ضمن افزایش مطلوبیت محصولات و خدمات، سازمان را خشنود نماید و سود مناسبی را نیز ایجاد نماید، توجه به بهرهوری سبز میباشد. مفهوم بهرهوری سبز در سال 1994 به وسیله سازمان بهره وری آسیا (APO) معرفی شد. بهرهوری سبز راهبردی انتخاب شده برای توسعه پایدار محیط زیست است و هدف اصلی آن افزایش بهرهوری و توسعه اقتصادی اجتماعی است به نحوی که موجب حفاظت و ایمنی در محیط شود.
بیشتر بخوانید: چگونه از تکتولوژی به نحو کارآمد استفاده کنیم؟
بهرهوری سبز از ابزارهای مختلف، فنون و فناوریهای مدیریت محیط زیست استفاده میکند تا موجب کاهش تاثیر فعالیت سازمانها و خدمات آنها بر محیط زیست شود. در بهرهوری سبز در عین حال که موضوع صرفه جویی بهینه منابع مورد تاکید است، ملاحظات زیست محیطی و اجتماعی نیز مورد توجه است. بدیهی است که هیچ کشوری بدون توجه به مسایل زیست محیطی نمی تواند به دنبال توسعه پایدار باشد. به همین علت اصلیترین اقدام برای افزایش بهرهوری، حفاظت از محیط زیست است. زیرا بهرهوری مبتنی بر بهبود مستمر و حفظ محیط زیست، پایه و اساس توسعه پایدار بوده است. بهرهوری سبز در تمام بخشهای خدماتی، کشاورزی، صنعتی و تولیدی قابل بکارگیری است.