تعیین مسیر شغلی و به عهده گرفتن مسئولیت‌اینده شغلی
فرایند ارزیابی جایگاه فعلی کارتان، تصمیم‌گیری در مورد جایگاهی که خواهانش هستید و‌ایجاد تغییرات لازم برای رسیدن به آن "تعیین مسیر شغلی" نامیده می‌شود.این موضوع فرآیندی جاری است که باید آن را موزون و هماهنگ مدیریت کنید چرا که محیط کسب و کار همواره در حال تغییرات مهمی است.
درک نیاز به تغییر
جهان از جمله دنیای کسب و کار، به سرعت در حال تغییر است. چه مدیر کسب و کاری بزرگ باشید، چه کارآفرینی که مشغول کسب و کار خود هستید یا پیمانکار مستقلی که به مشتریان خدمات را ارائه می‌دهد.این سرعت فزاینده تغییر در دهههای اخیر، گاهی اوقات برای شما نفس‌گیر است.
تا جایی که به حرفه و شغل شما مربوط می‌شود، تغییر، طبیعی و سودمند است! هر بار که با چالش جدی روبه‌رو می‌شوید، تواناییهای حرفه‌ای خود را تقویت می‌کنید، در مورد آنچه که از شغل خود انتظار دارید آگاهی به دست آورده و مهارتهای جدیدی کسب می‌کنید. در آن صورت رضایت خاطر بیشتری از کارتان خواهید داشت و برای سازمانتان موثرتر خواهید بود.
رشد در کسب و کار خود
زمانی که قصد دارید مسیر شغلی‌تان را تغییر دهید یا مسیر جدیدی را بیابید، مراقب باشید گرفتار وسوسه تغییر محل کار نشوید. همان باور وسوسه انگیزی که می‌گوید، اگر از شغل‌تان راضی نیستید باید به کسب و کار دیگری بروید. حقیقت‌این است که احتمال دارد مشکل از کسب و کار یا همان محل کارتان نباشد، به احتمال زیاد مشکل به جایگاه فعلی شما در آن کسب و کار مربوط می‌شود.
در کسب و کار فعلی که در آن هستید، اگر از فرصتهایی که با علایق شما سازگاری بیشتری دارند، بهره جوید، می‌توانید با ارتقای نقش فعلی‌تان و یا به عهده گرفتن یک یا چند نقش کاملاً جدید در کسب و کار، رضایت شغلی را دوباره در خود‌ایجاد نمایید. کسب و کار نیز از‌این موقعیت نفع می‌برد، زیرا علاوه بر‌اینکه برای ارزیابی، استخدام، آموزش و پرورش جدید هزینه‌ای صرف نکرده کارمندی وفادار که در واقع همان شما هستید را نیز در اختیار دارد
امروزه سازمآن‌‌‌های بزرگ و کوچک می‌دانند برای‌اینکه در دنیای به سرعت در حال تغییر، رقابت پذیری خود را حفظ کنند، به کارکنانی نیاز دارند که
- به‌ایده یادگیری همیشگی به شدت معتقد باشند.
- به طور منظم، علایق، ارزش‌ها و مهارتهای خود را جهت به عهده گرفتن مشاغلی که برای آن‌ها مناسب‌تر هستند ارزیابی کنند.
- به موفقیت کسب و کار خود متعهد باشند.
- مهارت‌ها و رفتار‌‌هایی که کسب و کار در‌اینده به آن‌ها نیاز دارد را درک نموده و در جهت رشد آن مهارت‌ها، مشتاق و توانا باشند.
- بتوانند به راحتی از مرز‌‌های موجود بین واحد‌‌های سازمانی و دیوار‌‌های حائل بین بخش‌‌‌های صف و ستاد عبور کنند.
بیایید با هم یک داستان مرور کنیم، اسم‌این داستان هست فرد کهنه‌کار و آرزو‌‌های تازه
به نظر می‌رسید که علی متحول شده باشد. دیگر به کار کردن در بخش تبلیغات علاقه‌ای نداشت. او ارتباط با مردم را دوست داشت، ولی کم کم به‌این نتیجه رسیده بود، که‌این کار برای او خسته کننده است. از طرفی دیگر با واقعیتی نیز مواجه بود، (برای از صفر شروع کردن خیلی دیر است)، همینطور برای یاد گرفتن مهارتهای جدید دیگر به قدر کافی جوان نیستم و برای ادامه تحصیل هم دیگر از من گذشته است.
با‌این وجود علی می‌دانست که در طول سالهای گذشته تجربه و دانش ارزشمندی کسب کرده است و همه می‌گفتند که او مدیر بزرگی است و استعداد درک نیاز مشتری را دارد.
اینگونه بود که علی به خودش آمد و فکر کرد، (من آنقدر پیر نیستم که نتوانم حرفه‌ی جدیدی را آغاز کنم. هنوز به آنجا نرسیدم که از آرزو‌‌هایم دست بکشم!) اما باید از کجا شروع می‌کرد؟ برای‌اینکه در مسیر درست قرار بگیرد چه کاری باید انجام می‌داد؟ شما بودید چه می‌کردید؟
هنگامی‌که علی در مورد شغل جدید فکر می‌کند، احتمال دارد سوال‌‌های زیر به ذهنش خطور کند:
هیجان انگیزترین علایق شغلی علی چه چیز‌‌هایی هستند؟ به‌این معنا که به انجام چه کارهایی بیش از همه مشتاق است؟ برای مثال ترجیح می‌دهد مسائل را حل کند، با مردم سر و کار داشته باشد و یا تصمیم گیرنده باشد.
عمیق‌ترین ارزشهای کاری علی چه چیز‌‌هایی هستند؟ به عنوان مثال او به استقلال کاری یا حقوق بالا توجه زیادی دارد.
بالاترین مهارتهای علی چه چیز‌‌هایی هستند؟
هرگاه او بتواند پاسخ‌این سوال‌ها را به روشنی بیان کند، تصمیم گیری با خودش خواهد بود، که بخواهد حرفه‌ی جدیدی را انتخاب کند یا‌اینکه بعد جدیدی را در حرفه‌ای خود امتحان کند.
مسیریابی در فرایند تغییر شغل
هرچند تغییر، امری طبیعی است، اما بدان معنا نیست که همیشه ساده است. مدیریت توسعه فردی و حرفه‌ای مستلزم تلاشی مستمر و متمرکز از سوی شماست.
- اولین و مهمترین مسئله‌این است که خودتان را کاملاً بشناسید. شناخت خود به‌این معناست که بتوانید به طور شفاف بیان کنید موارد زیر چگونه در شما صدق می‌کند...
- هیجان انگیزترین علایق کاری: انجام چه نوع کارهایی بیشترین علاقه و اشتیاق را در شما بر می‌انگیزد؟
- عمیق‌ترین ارزشهای کاری: کدام یک از ارزشهای کاری، همچون استقلال پول، روابط صمیمانه با همکاران و... برای شما بیشترین اهمیت را دارد؟
- بالاترین مهارتهای حرفه‌ای: تواناییهای کاری شما، یعنی چیز‌‌هایی که انجام دادن آن‌ها را یاد گرفته‌اید (مثل استفاده از برنامههای کامپیوتری برای تجزیه و تحلیل داده‌ها) کدام‌ها هستند؟
- دوم‌اینکه شما باید با فرصت‌ها و منابع مختلف پیشرفت که کسب و کارتان ارائه می‌دهد آشنا شوید.
- سوم‌اینکه فرصتهایی که برای شما بهترین هستند را دنبال کنید
این فرایند می‌تواند هم هیجان انگیز و هم ناامید کننده باشد. ممکن است گاهی اوقات دچار سردرگمی‌شوید و گاهی اوقات احساس کنید همه چیز خیلی سریع پیش می‌رود. بنابراین، برای هر دوی‌این شرایط آمادگی لازم را داشته باشید. خبر خوب‌این است که در طی فرآیند رشد شغلی‌تان، سرمایه‌‌‌های زیادی همچون حمایت و پشتیبانی همکاران، دوستان و خانواده را در اختیار دارید. همچنین می‌توانید از دسته‌ای از ابزار‌‌های رسمی‌‌ارزیابی که در شناسایی علایق، ارزش‌ها و مهارتهایتان به شما کمک می‌کند، استفاده نمایید. اگر بتوانید نیاز‌‌هایتان را از قبل شناسایی کنید، بهتر می‌توانید روند تغییر را هدایت کنید.
به عهده گرفتن مسئولیت‌اینده شغلی
امروزه در بسیاری از کسب و کارها دیگر میان کارفرما و کارمند (قرارداد) بسته نمی‌شود. بنابراین،این وظیفه شماست که همواره شغل خود را تعریف کرده و مسیر آن را مشخص نمایید.
آینده شغلی چیست؟
این نظریه که کارکنان باید مسئولیت رشد شغلی خود را در دست بگیرند تقریباً جدید است. در گذشته افراد انتظار داشتند به سرعت شغلی را برگزینند، کارفرمایی بیابند و سپس باقی عمر کاری خود را در یک سازمان سپری کنند. کسب و کار به مانند هواپیما بود، مدیران خلبانان و کارمندان مسافران محسوب می‌شدند. اما امروزه همه خلبان هستند.
در گذشته کارمندان در قبال وفاداری و طول مدت همکاری خود با کسب و کار، از انواع و اقسام حمایت‌ها برخوردار می‌شدند، از جمله امنیت شغلی، ارتقاء شغلی همراه با افزایش درآمد و حقوق بازنشستگی و...
امروزه، این (قرارداد) میان کارفرما و کارمند در بسیاری از کسب و کارها دیگر وجود ندارد. اما چرا؟ همزمان شدن چند تغییر عمده موجب شده است قواعد محیط کاری از نو نوشته شوند.این تغییرات عبارتند از پیشرفت‌های تکنولوژی، جهانی شدن، رشد کارآفرینی، گسترش کسب و کار‌های جدید کوچک و همینطور موجی از بازمهندسی و بازسازی‌ها که موجب شده است سازمان‌ها شکلی چابک و مسطح پیدا کنند.
این تغییرات به‌این معنا هستند که مهارتهای لازم برای هر کسب و کاری که میخواهد رقابت پذیر باشد، چه کوچک و چه بزرگ، جدید یا با سابقه، با سرعت فزاینده‌ای در حال تغییر است.
ارتقای مهارت‌ها برای حفظ رقابت پذیری
امروزه هر فردی، چه کارمند یک کسب و کار باشد یا کار آفرینی که کسب و کار خود را اداره می‌کند و چه در آغاز زندگی حرفه‌ای خود باشد و یا در اواخر آن، باید تواناییهای خود را بسط و گسترش داده و از حیطه گسترده‌ای از مهارت‌ها بهره گیرد. مدیران میانی بیش از همه آثار مسطح سازی سازمانی را تجربه کرده‌اند. برای نمونه، مسئولیت‌ها و نقش مدیران چنان تغییر کرده است که دیگر نمی‌توان تعریف دقیقی از عنوان مدیر ارائه داد! به دلیل موج برکناری‌ها و تغییر ساختار‌ها در دهههای اخیر، بسیاری از مدیران کار خود را از دست داده‌اند یا مسئولیت‌هاشان به شکل نه چندان خوشایندی تغییر کرده است.
این شرایط حتی برای باثبات ترین مدیران نیز سخت بوده است. اما روی دیگر سکه را نیز باید دید. با تغییر ساختار سازمان‌ها، فرصتهای جدیدی نیز برای رشد پدید آمده است که تا چند سال پیش به فکر کسی هم خطور نمی‌کرد.
شما می‌توانید در‌این دوران تغییرات، نقش فعالی داشته باشید. اما چطور؟ از راه در دست گرفتن مسئولیت رشد حرفه‌ای خود، بدان معنا که پیوسته مشخص سازید می‌خواهید در گام بعدی چه کاری انجام دهید و چه چیزی را یاد بگیرید و سپس مسیری را طی کنید که دقیقاً منجر به رسیدن به آن فرصت‌ها و کسب این دانش شود.
بعلاوه رشد حرفه‌ای لزوما به‌این معنا نیست که باید همواره در پی تغییر شغل باشید، یا مانند کسی که تازه در جستجوی کار است، به دنبال حرفه‌ایده آل خود باشید، بلکه رشد حرفه‌ای می‌توانید به معنای افزایش رضایت‌تان از نقش فعلی و پیشرفت در مسیر حرفه‌ای باشد که در آن قرار دارید. این عمل نسبت به انجام مکرر یک کار در طول سالهای متمادی بسیار سالم تر و هیجان انگیز تر است و شما را برای کسب و کارتان به کارمندی بسیار با ارزش تر بدل خواهد کرد
شبکه شغلی، نه نردبان شغلی
در دنیای امروزی، رشد حرفه‌ای مختص به همه است. جدا از‌اینکه هر فرد در چه حوزه‌ای کار می‌کند، چه سمتی را عهده دار است و چه سنی دارد. برای درک بهتر تفاوت‌های میان قواعد استخدام در گذشته و امروز، رویکرد نردبان شغلی را با رویکرد شبکه شغلی که در جدول زیر نشان داده شده است مقایسه کنید.
|
نمونه‌هایی از رویکرد نردبان شغلی و شبکه شغلی |
|
|
رویکرد نردبان شغلی |
رویکرد شبکه شغلی |
|
من از نردبان پیشرفت کسب و کار بالا و پایین می‌روم |
من می‌توانم به بالا یا پایین و از سمتی به سمت حرکت کنم |
|
رئیس من راه‌حل تمام مسایل را می‌داند |
من و همکارانم باید راه حل مشکلات را پیدا کنیم |
|
هرچه در بیشتر در کسب و کار بمانم، پاداش بیشتری می‌گیرم |
هرچه بر یادگیری، مشارکت و کارایی خود بیافزایم، پاداش بیشتری نصیبم می‌شود |
|
کسب و کار در قبال موفقیت خود مسنول است |
من و تک تک همکارانم در قبال موفقیت کسب و کار مسئول هستیم |
تفکر استراتژیک در مورد حرفه
کسب و کارها موقعیت خود، در حوزه کسب و کار و ارزش محصولات و خدمات خود را پیوسته به لحاظ استراتژیک مورد بررسی قرار می‌دهند. شما نیز می‌توانید در مورد جایگاه خود در کسب و کار و ارزش علایق کاری و مهارتهای خود به شکل استراتژیک بیندیشید.
با توجه مداوم به تواناییهای خود و تلاش برای توسعه مهارتهایتان، ارزش شما برای کسب و کار روز به روز بیشتر می‌شود. به همین ترتیب شما نیز رضایت و اشتیاق بیشتری از کارتان به دست خواهید آورد.
اگر در یک کسب و کار کوچکی کار می‌کنید یا کسب و کار خود را اداره می‌کنید نیز می‌توانید دیدی استراتژیک نسبت به حرفه تان داشته باشید و حتی در قبال رشد حرفه‌ای خود که معنای زندگی شما را نیز می‌تواند تغییر دهد، مسئولیت بیشتری احساس کنید، زیرا برخلاف بسیاری از کارمندان در سازمان‌های بزرگ به برنامههای پیشرفته شغلی که از سوی سازمان ارائه می‌شود دسترسی ندارید. در نتیجه خود باید مسئولیت رشد حرفه‌ای‌تان را به عهده بگیرید.
گردآوری: امیرحسین ابری نیا
